Викиречник:Arapski jezik

Arapski jezik predstavlja lingvističku jezičku skupinu mnogobrojnih dijalekata prvobitno vezanih samo za Arabijsko poluostrvo, izuzimajući njegov severni deo, gde su egzistirale dve drugačije govorne zajednice. Severni arapski klasični jezik se bazira na govorima Nedžda i Hidžaza, a naročito na dijalektu plemena Kurajš. Zatim je na njega izvršio snažan uticaj jezik Kurana, a potom je značajnu ulogu odigralo mešanje arapskih plemena pri kasnijim osvajanjima u prvim vekovima po dolasku islama (početkom 7. veka n. e.). Kao zaseban jezik, arapski se formirao u 5. veku pre nove ere na prostorima Arabijskog poluostrva, među mnogobrojnim arapskim plemenima koja su većinom živela nomadskim načinom života. Klasični arapski jezik, odnosno arapski književni jezik rađa se u 5. veku, a jasnije oblike dobija u 6. veku. Najznačajniji momenat u razvoju ovog jezika jeste pojava islama u 7. veku n.e. i njegovo kasnije širenje na prostorima Azije i Afrike. Potpunu realizaciju klasični arapski jezik doživeo je u preislamskoj poeziji, a nešto kasnije u muslimanskoj svetoj knjizi, Kuranu. S obzirom na to da je kuranski tekst predstavljao uzor jezičke čistote i savršenstva, na osnovu njega je u 8. i 9. veku nastala gramatička norma književnog arapskog jezika.

U kasnom srednjem veku, a posebno u 18. veku, čistota arapskog jezika biva uveliko narušena prodorom dijalektizama, kao i stranih elemenata, persijskih i turskih. Međutim, već u 19. veku počinje opšti preporod arapskog sveta i jačanje arapskog nacionalizma. U novije doba u arapskom svetu sve se više raspravlja o problemu dvojezičnosti, tj. istodobnoj upotrebi književnog jezika koji se upotrebljava za pisanje knjiga, časopisa, novina, u sudstvu, zakonodavstvu i administraciji; u poeziji, govorništvu i umetničkoj prozi; u nastavi, predavanjima, na jednoj strani, te upotrebi govornog jezika, tj. jezika svakodnevnog života, na drugoj strani.

Iako je arapski jezik došao u dodir sa drugim jezicima, te neke i potisnuo, njegova čistota je ipak sačuvana, čak i pri usvajanju tuđih reči. U ranije doba primio je nešto reči iz hebrejskog, aramejskog, koptskog (i drugih hamitskih jezika), a zatim nešto iz grčkog i latinskog. Veći broj reči preuzeo je iz persijskog. Kasnije je ušlo nešto turskih reči, a u novije doba engleskih, francuskih, italijanskih i dr.

Prema podacima iz 2010. godine, arapski jezik govori oko 295 miliona govornika, a on je ujedno i zvanični jezik 27 zemalja. Jedan je od šest zvaničnih jezika Ujedinjenih nacija, Arapske lige i Organizacije islamske konferencije, kao i Afričke unije. Malteški je jedini živi evropski jezik koji prevashodno potiče od arapskog, mada sadrži i veliki broj italijanskih i engleskih pozajmljenica.

Diglosija

Za čitav govorni prostor arapskog jezika karakteristična je pojava diglosije. Diglosija predstavlja upotrebu dvaju varijeteta, „višeg“ i „nižeg“, pri čemu „viši“ predstavlja književni/standardni jezik, a „niži“ govorni jezik. Arapski jezik se deli na književni arapski jezik, koji je izveden iz klasičnog i jezik svakodnevnog usmenog opštenja, koji je konkretizovan u formi nekog od mnogobrojnih lokalnih govora, narečja, dijalekata. Taj lokalni govor Arapi prvo nauče u porodici i neposrednom okruženju, dok književnim/standardnim arapskim jezikom u određenoj meri pasivno i aktivno ovladaju kroz proces šireg obrazovanja i školovanja. Pored pomenuta dva, u govornoj praksi se javljaju raznovrsni varijeteti među kojima se izdvaja "posredni" arapski kojim se u komunikaciji služe obrazovani Arapi. Književni arapski jezik, koji se u novije vreme naziva standardnim, razumljiv je čitavom arapskom svetu od Magreba do juga Arabijskog poluostrva. To je jezik pisane, zvanične komunikacije, jezik sredstava informisanja, jezik nauke, književnosti, kao i riznica bogatog duhovnog i kulturnog nasleđa arapsko-islamske civilizacije.